Duurzaam cursusaanbod

Veel bibliotheken (en niet alleen daar!) hebben de laatste tijd verrassende en prachtige activiteiten ontplooid om mensen op andere manieren van dienst te zijn. Daar zitten mooie initiatieven bij, bijvoorbeeld voor kwetsbare gezinnen. Het zou mooi zijn als we een aantal daarvan ook na de corona-crisis kunnen blijven aanbieden.

Het gemis van persoonlijk contact en een luisterend oor deed zich deze maanden sterk voelen. Juist dat gemis laat je ervaren wat dat betekent en hoe belangrijk het is dat dit zo spoedig mogelijk weer mogelijk moet zijn. Het belang van elkaar ontmoeten, een gesprek kunnen voeren, iemand die luistert naar wat je zegt. Ik heb dat onder andere in Klik&Tik-bijeenkomsten vaak gemerkt: je verhaal kunnen doen in een groep die met aandacht naar je luistert kan het zelfvertrouwen een positieve impuls geven en geeft soms vleugels om je dingen eigen te maken waar je eerst geen zin in had en waarvan je de noodzaak niet zag. Daarbij is het wel van belang dat je als groep (en begeleider) oog en oor blijft houden voor verschillen tussen mensen en hun behoeftes. Je moet dus goed kunnen differentiëren: mensen, situaties, apparatuur, wensen en leerbehoeftes zijn zo verschillend, daar moet wel voldoende adequaat op ingespeeld worden.

De veelheid aan nieuw cursusmateriaal dat de afgelopen weken opdook en vanachter slot-en-grendel (lees: vanachter licenties) werd opengesteld, biedt veel mogelijkheden om mensen in de toekomst nog veel meer gericht en persoonlijk te begeleiden dan we al deden op hun leer- en ontwikkelpad. Ik hoop dat het meeste blijft en ingezet kan worden, juist om die verschillen tussen mensen te kunnen behappen.
Een van de voorbeelden van nieuwe mogelijkheden is het aanbod van Skillstown – kijk bij de tegel Meer leren.

Maar er zijn ineens ook veel meer aanbieders, er zijn veel partijen die hierin meedoen. De gemeente Hardenberg is een samenwerking met RegioOpleiders aangegaan en wil een groep mensen ondersteunen met een mooi aanbod. Prachtig! En daar is niets op af te dingen. Maar mag ik daar wel aan toevoegen: kan er misschien nog wat bij?

Zouden we kunnen erkennen dat in het leven van velen, misschien wel van iedereen vroeg of laat een crisis de kop kan opsteken? Een burn-out, ontslag, een faillissement, het zijn een paar voorbeelden van zaken die ons mensen kunnen gebeuren en die een noodzakelijke koerswijziging met zich mee brengen. Het grote verschil met de tijd van nu is dat deze persoonlijke crisissen meer door de tijd heen en individueler zijn. Schaamte kan daarbij ook nog een rol spelen. Daardoor zijn deze wel permanent aanwezig, maar veel minder zichtbaar. Maar niet minder heftig.

Als we dat erkennen is het zaak om meer duurzaam een aanbod te presenteren waar mensen gebruik van kunnen maken op het moment dat ze dat nodig hebben.

Bouw daarom (verder) aan een plek waar je belangeloos naar toe kunt om te kijken of je weer wat zaken op de rails kunt krijgen. Door een gesprek aan te gaan en te kijken of je met een cursus aan nieuwe perspectieven kunt werken. Waar je altijd terecht kunt. Waar je vertrouwen in hebt. Dat zou een bibliotheek kunnen zijn.

Maar daar mag nog wel hard aan gewerkt worden. De kwetsbaren in deze samenleving weten hun weg niet te vinden in de strijd om de aandachtsconcurrentie, weten hun belangen minder goed te behartigen, komen er niet uit en haken af. Maken we het helder en overzichtelijk voor hen of laten we ze zelf hun weg zoeken in een woud van aanbod en blijven we ons daarbij zorgen maken om de afhakers die zichzelf het liefst onzichtbaar maken?

Alleen echte samenwerking kan ons redden. Dus niet over elkaar heen buitelende organisaties die allemaal iets doen (en ondertussen hun eigen belang nog steeds goed weten te behartigen), maar met echte aandacht en zorg een werk- en ontmoetingsplaats creëren waar mensen de gelegenheid krijgen en houden om in een open, ongedwongen sfeer elkaar te ontmoeten. Daarbij staat me voor ogen de manier die levende studiekringen vinden om met elkaar om te gaan. Met ruimte en respect voor elkaar, geen (verborgen) agenda, gewoon plezier en ontmoeting vooropstellen. En graag wat verdieping in de vorm van kennisoverdracht, informatie- en meningsuitwisseling, in allerlei vormen. Hoe krachtig dat kan werken is min of meer ongekend.

Dus:

• Laten we het toegenomen aanbod aan (digitale) cursusmogelijkheden vasthouden en uitbouwen
• Besteed blijvend veel aandacht aan een plein (fysiek en digitaal), waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en met elkaar tijd willen en kunnen doorbrengen
• Besteed bijvend veel aandacht aan egoloze dienstverlening (niet het belang van welke organisatie of hulpverlener dan ook), maar het belang van de persoon die (misschien wel) hulp nodig heeft dient voorop te staan
• Besteed blijvend veel aandacht aan de processen die plaatsvinden tussen mensen en bied daarin ongedwongen relevante mogelijkheden aan op het moment dat je verwacht dat de ontvanger daar iets mee kan en wil
• Besteed blijvend veel aandacht aan menselijke begeleiders die een rol kunnen en willen spelen in de hierboven genoemde processen in de vorm van opleiding (op dezelfde manier als hierboven beschreven) en ervaring opdoen in de praktijk

Geneeskracht van sociale netwerken

Binnenblijven, zo weinig mogelijk mensen zien, afstand houden. Wat doet dat met ons? Om te beginnen schaadt het onze gezondheid.
In een artikel in Trouw van zaterdag 4 april 2020 wordt stilgestaan bij de gevolgen van deze contactarme tijden: Een gebrek aan sociale contacten? Dat is net zo schadelijk als roken.

De studiekringen komen ook niet meer bij elkaar. Na de gesprekken medio maart over het stopzetten van bijeenkomsten viel het wat stil.
Toch gebeurt er op dit gebied inmiddels wel weer wat.
In een kring wordt via een geheime pagina op Facebook wat uitgewisseld. Dit (nog?) op een bescheiden schaal.
Een andere maakt gebruik van Whatsapp en regelmatig komen daar mooie, bemoedigende teksten, foto's en filmpjes voorbij. Soms heeft het bericht een humoristische insteek. Vooral voor dat laatste is het van belang dat je je groepsleden goed kent, een misser is op dat gebied gauw gemaakt. Maar gezien de reacties gaat dat goed en waardeert de groep de positieve insteek. Ook kwam er een filmpje voorbij van de verjaardag van een 90-jarige moeder van een van de kringleden die op afstand werd toegezongen en in het zonnetje werd gezet (letterlijk en figuurlijk) en daar zichtbaar van genoot!
Een derde kring heeft ook wel intenties om meer online activiteiten te ontplooien, maar merkt dat de leden toch nog druk zijn met veel activiteiten die ook bij hen altijd maar bleven liggen. Het beeld wordt bevestigd dat de groep kenmerkt: een groep vitale en actieve senioren die zich nooit vervelen.
En er is een kring die met email het gesprek voert. Er worden onderwerpen ingebracht en die worden van commentaar voorzien. Misschien niet overmatig gestructureerd (en dat is misschien ook wel wat lastig), maar dat geeft juist ook volop gelegenheid om iets nieuws en eigens naar voren te brengen.

Datgene wat er is wordt gewaardeerd, dat is duidelijk. Niet ter vervanging van het 'normale' contact, maar het is onmiskenbaar dat het levende groepen mensen zijn die elkaar niet uit het oog (proberen) te verliezen, ook in deze tijd.

De bezorgdienst van de supermarkt behandelen in een Klik&Tik-groep is natuurlijk een mooi idee wat uit de contacten met een kring naar voren kwam: "per slot van rekening heb je in een drukke supermarkt de grootste kans op besmetting". 
Ben je kwetsbaar, dan hoort het ook bij digitaal mee kunnen doen in deze tijden om de boodschappen bij je voor- of achterdeur te kunnen laten afleveren, die handschoen ga ik oppakken.

Een tabletcafé online laten verlopen vond ik ook een ervaring om bij stil te staan. Bijzonder om te merken dat het mensen goed deed om elkaar te zien en dat dit tot een betekenis voor elkaar leidde die je ‘normaal’ niet zo gauw bereikt.

Tenslotte wil ik nog even stilstaan bij de constatering van Jolanda Jetten (zie het artikel waar ik mee begon): 'de geneeskracht van sociale netwerken wordt te weinig benut'.
Ik denk dat de (mensen in de) studiekringen waar ik mee te maken heb op een respectvolle manier hun eigen weg proberen te vinden in deze bijzondere tijd. En daarin ook mooie interactie weten te realiseren, waar deelnemers plezier en voldoening uit halen. En die helpt om deze tijd door te komen.

Dat er meer mogelijk is, daar ben ik ook van overtuigd. Meer aandacht voor het belang van sociale interactie is gewenst. Studiekringen zijn daarvoor zeker een middel, maar ik denk ook terug aan groepen rond Klik&Tik. Als het lukt om een periode mensen bij elkaar te laten komen en sociale interactie te bewerkstelligen, dan lukt het met digitale uitdagingen ook (beter). Dat heeft volgens mij ook te maken met taal: de digitale wereld heeft eigen woorden en uitdrukkingsvormen. Met name verwachtingen van mensen die ver van computer/internet af staan zorgen vaak voor een gevoel van vervreemding. Als het lukt om daar weer nieuwe verbindingen aan te leggen, dan heb je wat bereikt. Maar daar is tevens ook nog veel aandacht voor nodig - en mogelijk verder onderzoek gewenst.

2017, een leerzaam jaar!

Met veel plezier kijk ik terug op een jaar waarin ik veel geleerd heb. Het meest bijzondere was misschien wel de ervaringen met de studiekringen.
"Er is niets zo succesvol voor het leren door volwassenen dan een studiekring", aldus Maurice de Greef in een presentatie voor het platform. Dat heb ik van dichtbij mogen zien en meegemaakt. Als een studiekring goed draait hoef je als begeleider nauwelijks iets te doen - maar misschien is dat voor veel mensen wel het moeilijkste wat er is: vooral niets doen, het laten gebeuren, op je handen zitten, niet meer interveniëren dan nodig is. Vanuit de bibliotheek faciliteren betekent in ons geval natuurlijk wel dat je voor zaken als de ruimte en de koffie een vast aanspreekpunt bent en dat dit goed en duidelijk geregeld moet zijn.
Het is en blijft leuk om te zien hoe de mensen in een groep samenwerken, zich verantwoordelijk voelen voor prettige bijeenkomsten en elkaar daarin meenemen. Oog voor elkaar en aandacht voor de onderwerpen die gepresenteerd werden. En er zaten juweeltjes bij qua verdieping en uitwerking. Ik heb lang niet alles van dichtbij meegemaakt, maar Dyslexie, Darmflora, Faillissementsrecht en het Gehandicaptenplatform waren enkele presentaties die nog vers in mijn geheugen liggen. Menig professional zou wat van deze bijeenkomsten kunnen leren. Een groot voordeel is natuurlijk dat ieder Studiekringlid zijn mede-kringleden kent en dat helpt enorm om het gehoor aan te spreken. Maar het is en blijft een prestatie om het dan toch maar te doen.
De regie die de groep voert is van wezenlijk belang. Ik heb dat het afgelopen jaar op zoveel momenten gevoeld en geproefd en veel meegenomen van de manieren waarop iedereen hier een bijdrage aan leverde.

Wat ik ook geleerd heb is dat de digitale kloof in deze maatschappij wezenlijker, lastiger en veelkoppiger is dan ik vermoedde.
Stel dat iemand tegen u zegt: "Hier hebt u een stukje grond. Volgend voorjaar en zomer eet u uw eigen groente!"
Als u van tuinieren houdt, lijkt dat geen probleem. Maar in veel andere gevallen gaat dat vast mis. U hebt natuurlijk van alles nodig, zoals gereedschap, zaden en informatie wanneer wat moet gebeuren. Onkruid wieden (en daarbij niet de goede plantjes omschoffelen) en letten op ziektes en weten wat je kunt doen om ze te voorkomen.
Als je weet wat je te wachten staat en de wens/interesse is er om er iets van te maken, komt het vast goed. En eet je komend voorjaar al sla van eigen bodem - en heb je daar ook nog veel plezier van.

Is dit de beste video om te raadplegen voor het aanleggen van een eigen moestuin?

De manier waarop wij mensen de digitale snelweg opsturen, is vergelijkbaar met de manier waarop in bovenstaand voorbeeld mensen richting moestuin gepusht worden.

"Op internet kun je alles vinden. Regel het maar. Doe het. Belt u niet, komt u vooral ook niet langs, maar vul even een formulier in. Het staat op onze site, het is zo gemakkelijk."

Het lastige van deze bewering is dat hij technisch gezien misschien wel waar is. Maar dat wil nog niet zeggen dat iedereen er zo mee uit de voeten kan.

De manieren waarop mensen daarmee worstelen. Ze moeten iets digitaals, maar hebben er niets mee of zelfs aversie tegen. Maar als ze het niet zelf doen, dan raken ze regie over hun leven kwijt. De verhalen die je telkens hoort en uniek zijn, maar altijd ook die universele component hebben: het gevoel de weg een beetje kwijt te zijn in een digitaler wordende wereld. Maar daar soms wel, maar vaak ook niet aan toe willen geven. De hulpvraag komt soms openlijk, vaak bedekt en in een aantal gevallen niet. Maar een goed beschouwer heeft al aan minder dan een half woord genoeg.

Het begint met luisteren, het verhaal moet verteld èn gehoord worden. Vertrouwen moet gewonnen worden. Voordat je over mogelijke hulp en oplossingen kunt beginnen. En wat voor de een past als een ouwe jas, is voor de ander niet geschikt. Logisch dat je op 'leren op maat' en individuele begeleiding uitkomt.

Maar de ervaringen met de studiekringen leren me ook dat het voor velen goed werkt om iets samen te doen - en dat je daar ook meer en andere dingen van leert dan in een individueel begeleidingstraject. Dus toch graag in groepen. En daarbij niet teveel van bovenaf regisseren, maar aansluiten bij wat er leeft. Maar dat is niet hetzelfde als vrijheid, blijheid.

Dat vraagt bijzondere kwaliteiten van docent-begeleiders. Meer en diverser dan één persoon kan bieden. Samenwerken om groepen te begeleiden op digitaal gebied, de deelnemers goed in de gaten houden of ze goed aan hun trekken komen en of het groepsproces voldoende resultaatgericht en plezierig is. Dat vergt inzet van iedere betrokken en gebruik maken van de beste leermethodes (online leren, blended learning), voor iedere cursist op maat gepresenteerd.
Zo kun je elkaar helpen en stimuleren, als professional en vrijwilliger. Daar ga ik me in 2018 ook weer volledig voor inzetten en ik hoop dat het lukt om nog betere resultaten te bereiken in het wegnemen van computerangst, onzekerheid en weerstand.
Dat wens ik ons toe voor het nieuwe jaar!